W modelowym postępowaniu cywilnym istnieją dwie strony – strona powodowa, która dochodzi roszczenia oraz strona pozwana, która przed spełnieniem tego świadczenia się broni. Czy może istnieć jednak sytuacja, w której obie strony będą jednocześnie powodem oraz pozwanym? Okazuje się, że tak, dzięki przewidzianej przez Kodeks postępowania cywilnego instytucji powództwa wzajemnego.
Kiedy można wnieść powództwo wzajemne?
Artykuł 204 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi, iż powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia. Powództwo wzajemne powinno być złożone w odpowiedzi na pozew albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego. Wobec braku ustawowych przeciwskazań, dopuszczalne jest także zawarcie powództwa wzajemnego w sprzeciwie od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Możliwe to także przy rozpoczęciu pierwszego posiedzenia, o którym zawiadomiono pozwanego lub pierwszym, na które go wezwano. Kiedy roszczenie pozostaje w związku z roszczeniem powoda? Przykładowo można podać sytuację, gdy powód wnosi o wydanie swojej własności, a pozwany wnosi o zasądzenie na jego rzecz nakładów koniecznych, które poniósł na bieżącą konserwację tejże rzeczy. Potrącenie jest natomiast sytuacją opisaną w Kodeksie cywilnym – polega na to, że dwójka osób jest jednocześnie dla siebie dłużnikami i wierzycielami.
Pozew wzajemny – wymagania
Pozew wzajemny nie różni się niczym od pozwu głównego – musi on zawierać wszystkie obligatoryjne składniki pisma procesowego (126 KPC) oraz pozwu (187 KPC). Za pozew wzajemny powinna też zostać uiszczona opłata, zgodnie z przepisami oddzielnej ustawy tj. ustawy o kosztach sądowych w postepowaniu cywilnym. Opłata za wniesienie pozwu jest pewnego rodzaju przestrogą przed pieniactwem – końcowo bowiem konieczność jej pokrycia spada na stronę przegrywającą proces. Pozew wzajemny wnosi się do sądu, w którym został złożony pozew główny. Art. 204 KPC stanowi, że w przypadku, gdy pozew wzajemny nadaje się do rozpatrzenia przed sądem okręgowym, a pozew główny złożony został do rejonowego – wówczas sąd rejonowy przekazuje całą sprawę właśnie do sądu okręgowego.
Pozew wzajemny – kiedy jest niedopuszczalny?
Przede wszystkim, pozew wzajemny jest niedopuszczalny, kiedy został wniesiony po terminie, który został określony powyżej. Rozwiązanie to pozwala uniknąć sytuacji, w której powództwo wzajemne kierowane jest przykładowo na krótki przed końcem procesu albo w jego trakcie. W takim przypadku, chcąc dochodzić swoich roszczeń, trzeba będzie założyć całkowicie nową sprawę. Ponadto, powództwo wzajemne jest niedopuszczalne w sprawach o rozwód oraz separację (439 KPC), naruszenie posiadania (479 KPC) oraz w sprawach toczących się w postępowaniu nakazowym (493 KPC).